Παθολόγος & σύστημα υγείας. Η καθημερινότητα μιας ιδιαιτέρα στενής σχέσης.

Άρθρο: Δρ. Κωνσταντίνος Γ. Κρητικός, Επιμελητής Α’ Παθολογίας,

Είναι γεγονός, πως εδώ και δεκαετίες, σε όλη την Ελλάδα, απουσιάζει, αυτό που θα θέλαμε να ονομάζουμε ως οργανωμένη και αποτελεσματική Πρωτοβάθμια (εξωνοσοκομειακή) Φροντίδα Υγείας.

Η απουσία της οργανωμένης αυτής και αποτελεσματικής εξωνοσοκομειακής φροντίδας υγείας, σε συνδυασμό με την εδώ και δεκαετίας σοβαρή υποστελέχωση, υποχρηματοδότηση, τις σοβαρές και τραγικές ελλείψεις σε βασικές ειδικότητες (π.χ. έλλειψη παιδιάτρου σε τεράστιες γεωγραφικά περιοχές και άλλες σοβαρές ελλείψεις μάχιμων ιατρικών ειδικοτήτων), ελλείψεις σε τεχνολογία (πχ. αδυναμία εκτέλεσης αξονικής τομογραφίας σε ολόκληρους νομούς), γεωγραφικές δυσκολίες (πχ. η πολύ δύσκολη πρόσβαση ορεινών περιοχών ή η γεωγραφική ασυνέχεια των νησιών, η θάλασσα ξέρετε δημιουργεί πολλά και δυσεπίλυτα, αιφνίδια προβλήματα που δεν τα γνωρίζει η στεριά), όλα αυτά λοιπόν δημιουργούν σοβαρές δυσκολίες στους γιατρούς και τους πολίτες και καθημερινά προκαλούν πολλαπλά προβλήματα στην ορθή διαχείριση και διεκπεραίωση των ασθενών με τα γνωστά σε όλους αποτελέσματα, δηλαδή τον τεράστιο αριθμό καθημερινών, πολυδάπανων και δυστυχώς συχνά μη αναγκαίων διακομιδών και αεροδιακομιδών προς μεγαλύτερα νοσοκομεία του κέντρου με αποτέλεσμα την μεγάλη επιβάρυνση αυτών των νοσοκομείων, καθώς και τη μη σωστή αλλά ούτε και έγκαιρη αντιμετώπιση και εξυπηρέτηση των ασθενών/πολιτών της Χώρας.

Πολλές προτάσεις υπάρχουν συνεχώς, εδώ και πολλά χρόνια, για επίλυση των προβλημάτων και την παροχή περίθαλψης που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πολιτών, όπως φυσικά η διόρθωση της υποχρηματοδότησης και η πρόσληψη του αναγκαίου προσωπικού που απουσιάζει από τις υγειονομικές δομές της Χώρας, δηλαδή άμεση ενίσχυση με πόρους και με προσωπικό.

Άλλες προτάσεις είναι η κατάλληλη χρήση του διαδικτύου και της σημερινής τεχνολογίας π.χ. για γνωμάτευση εργαστηριακών ή απεικονιστικών εξετάσεων από απόσταση με χρήση του διαδικτύου επί απουσίας ή έλλειψης του ειδικευμένου ιατρικού προσωπικού, συστήματα τηλεϊατρικής, η εμπλοκή της τοπικής αυτοδιοίκησης στη διαχείριση των προβλημάτων των επαρχιακών-νομαρχιακών μονάδων υγείας, λόγω ταχείας ενημέρωσης και γνώσης από πρώτο χέρι των καθημερινών και σημαντικών αυτών προβλημάτων, παρακάμπτοντας με τον τρόπο αυτό άλλες πολύ χρονοβόρες και γραφειοκρατικές διαδικασίες, αλλά και δυνατότητας της τοπικής αυτοδιοίκησης για άμεση επίλυση των προβλημάτων αυτών και φυσικά η στήριξη επιτέλους της Πρωτοβάθμιας, δηλαδή της εξωνοσοκομειακής Φροντίδας Υγείας.

Ιδιαίτερα πρέπει να τονιστεί το πάγωμα των προσλήψεων επί μια εξαετία-επταετία περίπου τώρα, οι αθρόες συνταξιοδοτήσεις και η «φυγή» των νέων γιατρών στο εξωτερικό, λόγω της απώλειας της εργασιακής προοπτικής και αξιοπρεπούς διαβίωσης στη Χώρα μας, δηλαδή προβλήματα που έχουν αποδημήσει τον υγειονομικό ιστό της Χώρας.

Θα ήθελα όμως, εν μέσω όλων αυτών των προβλημάτων, να περιγράψω και το ρόλο, μαζί με τις καθημερινές δυσκολίες που αντιμετωπίζει και ο γνωστός σε όλους γιατρός που λέγεται «Παθολόγος», στο πλαίσιο των εδώ και μερικών δεκαετιών συνθηκών που επικρατούν στη Χώρα, με όλες αυτές τις τεράστιες ελλείψεις και δυσκολίες, όπου πραγματικά το Σύστημα Υγείας ολόκληρων περιοχών στηρίζεται σε πολλές περιπτώσεις κυριολεκτικά στις πλάτες του.

Θα προσπαθήσω, μέσω του γραπτού λόγου, να φέρω στο μυαλό μας κάποιες παραστατικές εικόνες για να αντιληφθούμε την καθημερινότητα.

Ας θυμηθούμε μερικές γνωστές εκφράσεις.

• Να δει τον ασθενή και ένας Παθολόγος…

• Φωνάξτε γρήγορα τον Παθολόγο…

• Να διεκπεραιωθεί από τον Παθολόγο…

• Πρώτα να τον δει Παθολόγος και μετά βλέπουμε…

• Είδε την κοιλία του Παθολόγος;

• Είδε το κεφάλι του Παθολόγος; • Είδε τις εξετάσεις του Παθολόγος;

• Είδε την πίεση του ασθενή ο Παθολόγος;…

• Έχει υψηλό σάκχαρο; Τον Παθολόγο φωνάξτε…

• Τι θα γίνει με την χοληστερίνη του; • Ζαλίζεται; • Δεν αισθάνεται καλά; • Έχει αναιμία;

• Έχει δύσπνοια;

• Γαστρορραγία;

• Εγκεφαλικό; • Ποιός θα κανονίσει τη διακομιδή του ασθενή με το πλοίο της γραμμής;

• Ποιός θα κανονίσει τη διακομιδή του ασθενούς με το λιμενικό;

• Ποιός θα κάνει τη συνεννόηση με το ΕΚΑΒ και θα κανονίσει την αεροδιακομιδή του ασθενή;

• Πονάει στο θώρακα; Πονάει στην πλάτη; Πονάει στην κοιλιά; Φωνάξτε τον Παθολόγο πρώτα και ξέρει αυτός.

• Πρόβλημα με το έντερο;

• Έχει πυρετό 20 ημέρες;

• Έχει διαβήτη τύπου 1 και παγκρεατίτιδα μαζί;

• Είναι έγκυος με κωλικό; • Είναι έγκυος με πυρετό; • Έχει γρίπη; • Είναι ηλικιωμένος;

 • Είναι μονίμος κατακεκλιμμένος;

• Είναι κλοσάρ (clochard);

• Δεν έχει πουθενά να πάει και να μείνει;

• Είναι χρήστης ουσιών;

• Έφαγε επικίνδυνα μανιτάρια;

• Τον τσίμπησε φίδι;

• Έχει νεφρική ανεπάρκεια; Έχει χαμηλό οξυγόνο; Δεν αναπνέει; Είναι σε κώμα;

• Πού θα νοσηλευτεί ο διασωληνωμένος ασθενής μέχρι να βρεθεί κρεβάτι σε ΜΕΘ εκτός του νομού, αφού δεν υπάρχει σε αυτό τον νομό; Σε θάλαμο της Παθολογικής.

• Πάσχει παραπάνω από ένα σύστημα (δηλαδή για παράδειγμα καρδιακή και νεφρική ανεπάρκεια μαζί);

• Έχει άνοια;

• Γέμισε σπυριά;

• Έχει φαγούρα;

• Έχει ακράτεια;

• Έχει σπασμούς;

• Είναι καρκινοπαθής με σοβαρά προβλήματα;

• Ποιός θα νοσηλεύσει και θα αναλάβει τον ασθενή με σοβαρά και επείγοντα ψυχιατρικά προβλήματα και θα υπογράψει, εάν χρειαστεί, την εισαγγελική εντολή, αφού δεν υπάρχει κανένας ψυχίατρος; Ο παθολόγος.

• Ποιός θα εξετάσει το παιδάκι ή το βρέφος, αφού δεν υπάρχει παιδίατρος; Φωνάξτε τον Παθολόγο. Αυτός ξέρει και θα δώσει λύση.

• Δεν υπάρχει καρδιολόγος στην εφημερία και είναι φοβερά επείγον. Τί θα κάνουμε; Φωνάξτε τον Παθολόγο γρήγορα. Κάτι θα ξέρει αυτός.

• Δεν υπάρχει νεφρολόγος στην εφημερία, δεν υπάρχει πνευμονολόγος, δεν υπάρχει το ένα, δεν υπάρχει το άλλο…Τι θα κάνουμε; Τον Παθολόγο γρήγορα. Ξέρει…ξέρει…

• Ποιός θα εξετάσει τους 59 μετανάστες που μόλις ανακάλυψε μέσα στη νύχτα το λιμενικό στη θάλασσα και θα τους φέρει σε λίγο στο νοσοκομείο; Ο παθολόγος εφημερίας φυσικά.

• Έχει ουρολογικό πρόβλημα; Έχει αναπνευστικό πρόβλημα, έχει ηπατολογικό πρόβλημα, έχει ενδοκρινολογικό, έχει νευρολογικό, έχει ρευματολογικό, έχει ογκολογικό, έχει αιματολογικό, έχει στο ιστορικό του κάποιο σύνδρομο, έχει ασαφές πρόβλημα… Εφόσον δεν υπάρχουν ειδικότητες, θα ξέρει ο Παθολόγος.

• Εις Παθολόγους… 

Και παρά την κούραση, το ξενύχτι και τις χίλιες φωνές που καλούν τον Παθολόγο, τον γιατρό που αρκετοί φωνάζουν ως «Γιατρό για τα Πάντα όλα», να πάει δεξιά, να πάει αριστερά, να πάει πάνω, να πάει κάτω, να δει και αυτές τις εξετάσεις στο διάδρομο, να γράψει και φάρμακα (σημειωτέον πως πλέον έχουν μειωθεί πολύ ή δεν υπάρχουν καθόλου και ειδικευόμενοι νέοι γιατροί για να βοηθήσουν, λόγω της μαζικής μετανάστευσης των νέων και ικανών επιστημόνων της Χώρας μας, εξαιτίας κυρίως της απώλειας αξιοπρεπούς διαβίωσης και εργασιακής προοπτικής των τελευταίων περίπου 7 ετών), να κάνει και επίσκεψη στους ασθενείς της κλινικής μόνος του, να κάνει εξωτερικό ιατρείο, Παθολογικό, Διαβητολογικό, Υπερτασιολογικό, Λοιμωξιολογικό κ.τ.λ. να πάει στα επείγοντα, να νοσηλεύει με δική του ευθύνη τους διασωληνωμένους ασθενείς, μέχρι να βρει μόνος του ΜΕΘ, αφού δεν υπάρχει στο νομό που εργάζεται και να καταφέρει να διακομίσει τον διασωληνωμένο με ασφάλεια, να διευθετήσει και διοικητικά θέματα, να κάνει ηλεκτρονική συνταγογράφηση, να φτιάξει τους φακέλους και τα ιστορικά (και ενδεχομένως τον ηλεκτρονικό φάκελο του ασθενή στο μέλλον) και να κάνει εκτιμήσεις στις άλλες κλινικές, να οργανώσει εμβολιασμούς, να κάνει μόνος του πάνω από 10 εφημερίες το μήνα, να κάνει 3 συνεχόμενα 24ωρα συνεχή εφημερία, να παραβρεθεί στην υγειονομική επιτροπή (άμισθος φυσικά), να πάει στην επιτροπή της νομαρχίας (άμισθος φυσικά και εκεί) για έλεγχο σε καταστήματα οπτικών (αφού και εκεί ακόμα παθολόγο θέλουν εάν δεν υπάρχει οφθαλμίατρος, που δεν υπάρχει συνήθως), να πάει από εδώ να πάει από εκεί, να πάει και παραπέρα, να υπογράψει και καμιά εισαγγελική εντολή εάν δεν εφημερεύει ή δεν υπάρχει καθόλου ψυχίατρος, να εξετάσει και παιδάκια ή βρέφη, αφού δεν υπάρχει παιδίατρος, να κάτσει και δυο λεπτά να σκεφτεί και λίγο, γιατί πρέπει να βάλει και καμιά διάγνωση σε αρκετούς ασθενείς ως Παθολόγος που είναι, να κάνει και τον ελεγκτή γιατρό για τον ΕΟΠΥΥ, αφού δεν υπάρχει ελεγκτής στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και στον ΕΟΠΥΥ εδώ και αρκετά χρόνια και γενικότερα τί άλλο να κάνει πια; Σίγουρα θα βρεθούν και άλλα! Είναι ατελείωτος πάντως πραγματικά ο κατάλογος από τις «τρύπες» που πρέπει να καλύψει και τα θέματα που πρέπει να διεκπεραιώσει (σοβαρά ή μη) το ένα πάνω στο άλλο.

Αφού, όμως, αγαπάει πάρα πολύ τη δουλειά του, αγαπάει και λατρεύει την Παθολογία και επιθυμία του είναι να φροντίζει τους πάσχοντες σωστά, χαμογελάει, ξεχνά την εξάντληση και πάει παντού για να προσφέρει τις υπηρεσίες του σύμφωνα με τον ιατρικό του όρκο, όσο πιο καλά μπορεί. Το ίδιο φυσικά κάνουν και όλοι οι άλλοι γιατροί, καρδιολόγοι, χειρουργοί, παιδίατροι, αναισθησιολόγοι, ορθοπεδικοί, πνευμονολόγοι, αιματολόγοι, μαιευτήρες, ενδοκρινολόγοι και άλλες πολλές ιατρικές ειδικότητες, που σέβονται και τιμούν τον όρκο τους και καθημερινά, νύχτα/ημέρα δίνουν μάχες για να σώσουν ανθρώπινες ζωές.

Η καθημερινή προσφορά προς τον συνάνθρωπο είναι ανεκτίμητη και πρέπει να αναγνωριστεί. Όλες οι ιατρικές ειδικότητες και εξειδικεύσεις, καθώς και όλοι οι εργαζόμενοι στους υγειονομικούς σχηματισμούς της Χώρας είναι πολύτιμοι για την ορθή διαχείριση και αντιμετώπιση των ασθενών και την ποιοτική προσφορά υπηρεσιών υγείας στους πολίτες. Όλοι αποτελούν μέρος της ίδιας αλυσίδας που κρατάει και στηρίζει την Υγεία στη Χώρα μας.

Ο Παθολόγος, λοιπόν, κατέχει, λόγω της φύσεως της ειδικότητας του, κομβικό ρόλο στη διεκπεραίωση και αντιμετώπιση των ασθενών.

Βάσει της ικανότητας του να φέρνει κοντά, να συντονίζει όλες τις ιατρικές ειδικότητες και τους διαθέσιμους πόρους του συστήματος, αλλά και να καλύπτει όλες τις εκάστοτε τρύπες του υπάρχοντος αυτού συστήματος, διεκπεραιώνοντας και δίνοντας ιατρικές λύσεις σε κάθε λογής πρόβλημα, αποτελεί το βασικό ρυθμιστή των δυνατοτήτων του εκάστοτε συστήματος υγείας. Λόγω φύσεως της ειδικότητας, ο Παθολόγος έχει την ικανότητα να συνδυάζει τις ξεχωριστές γνώσεις των πολλών πλέον ιατρικών ειδικοτήτων και να δίνει την κατεύθυνση προς τη λύση.

Δεν είναι τυχαίο πως ο μεγάλος Δάσκαλος της Ιατρικής, Καθηγητής κ. Κωνσταντίνος Γαρδίκας, χαρακτήρισε τον Παθολόγο ως τον «Πατέρα της μιας ομοούσιας και αδιαίρετης ιατρικής».

Όπως χαρακτηριστικά έχει γράψει: «Είναι γεγονός πως το να είσαι Παθολόγος, αποτελεί μια συνεχή και χρόνια προσπάθεια να αποκτήσεις μια ισόρροπη και συμμετρική γνώση σε όλα σχεδόν τα κεφάλαια της ιατρικής γνώσης και να εφαρμόσεις τη γνώση αυτή στην καθημερινή κλινική πρακτική.

Η απομόνωση, ανεξαρτητοποίηση και κατακερματισμός της ιατρικής σε πολλές ξεχωριστές ειδικότητες και εξειδικεύσεις έγινε απαραίτητη σταδιακά με την εκρηκτική αύξηση των γνώσεων και δεξιοτήτων, αλλά δημιούργησε και πολλά προβλήματα. Τα διάφορα όργανα του ανθρωπινού σώματος δεν αποτελούν ανεξάρτητα τμήματα ή διαμερίσματα. Υπάρχει απόλυτη αλληλοεπίδραση και αλληλεξάρτηση μεταξύ των διαφορετικών οργάνων του ανθρωπινού σώματος».

Ορισμένοι, υποστηρίζουν πως ο Παθολόγος μέσα στη σημερινή ιατρική πραγματικότητα του ασφυκτικού κλοιού των πολλών ιατρικών ειδικοτήτων και εξειδικεύσεων, τείνει να εξαφανιστεί. Όμως η σημερινή πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική και διαψεύδει καθημερινά στην πράξη τις επιπόλαιες αυτές σκέψεις.

Οι Παθολόγοι είναι απολύτως απαραίτητοι, αποτελούν τους στυλοβάτες του Συστήματος Υγείας και Παθολογικές κλινικές υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Το σίγουρο και αδιαμφισβήτητο γεγονός είναι πως οι Παθολόγοι, για όλους τους λόγους που περιγράφηκαν παραπάνω, είναι πιο πολύ χρήσιμοι και απαραίτητοι από ποτέ, για την καθημερινή (νύχτα-ημέρα) συνεχή και ασφαλή λειτουργία του Συστήματος Υγείας της Χώρα μας.

Δρ. Κωνσταντίνος Γ. Κρητικός, Επιμελητής Α’ Παθολογίας, Διδάκτωρ Ιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Μετεκπαιδευθείς στο Σακχαρώδη Διαβήτη στο Διαβητολογικό Κέντρο της Α’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Reader at Oxford University Press, United Kingdom.