Δραματική η αύξηση αγωγών και μηνύσεων κατά γιατρών

Χιλιάδες ποινικές υποθέσεις κατά γιατρών εκκρεμούν στα αστικά και ποινικά δικαστήρια και

εκατοντάδες στα διοικητικά. Και καθημερινά το φαινόμενο παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. 

Διαστάσεις επιδημίας έχουν λάβει οι αγωγές και μηνύσεις κατά γιατρών. Πριν μερικές ημέρες γιατρός νευροχειρουργός καταδικάσθηκε σε 24 μήνες φυλακή για επέμβαση εγκεφάλου που προκάλεσε βαριά αναπηρία. Μερικούς μήνες πριν, γιατρός χειρουργός καταδικάσθηκε σε 36 μήνες φυλακή για θάνατο ασθενούς από διάτρηση εντέρου. 

Πού οδηγεί το φαινόμενο των καταδικών κατά των γιατρών; Κάνει τους γιατρούς πιο προσεκτικούς, λειτουργεί, σε μακροπρόθεσμη βάση, υπέρ ή κατά των ασθενών; 

Στα ερωτήματα της εβδομαδιαίας εφημερίδας mail  απαντά ο κ. Χάρης Πολίτης, δικηγόρος, δρ. Ιατρικής, Αναπλ. Καθηγητής στο Μπρίτναου Ελβετίας, ειδικευμένος σε ζητήματα ιατρικής ευθύνης. 

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται το φαινόμενο ασθενείς να στρέφονται εναντίον των γιατρών, τόσο στα ποινικά όσο και στα αστικά δικαστήρια, για οτιδήποτε δεν «πήγε καλά», για οποιαδήποτε επιπλοκή ή αμέλεια του γιατρού. Ποιοι είναι οι λόγοι για αυτό το φαινόμενο; 

Οι λόγοι είναι πολλοί· Ο γιατρός ιδίως στην περιφέρεια, ο γιατρός του χωριού, αποτελούσε μέρος της τοπικής νομενκλατούρας μαζί με το δάσκαλο, τον ιερέα, και απολάμβαναν μιας ιδιότυπης ασυλίας Ιατρικά σφάλματα ή επιπλοκές αποδίδονταν στην κατάσταση του ασθενούς στο σύστημα υγείας και, τις λιγότερες φορές σε αμέλεια, άγνοια ανεπιτηδειότητα του γιατρού· 

Οι γιατροί, ας μη λησμονούμε, μαζί με τους δικηγόρους θεωρούνταν από τα επαγγέλματα ή «λειτουργήματα», περισσότερο αυτό του γιατρού, «φετίχ». 

Η κοινωνική καταξίωση ερχόταν με την εισαγωγή του παιδιού στην Ιατρική Σχολή, συνήθως σε μία από τις υπάρχουσες στην Ελλάδα. Ακόμη μεγαλύτερη καταξίωση ερχόταν με την αρχή της άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος Και οι ίδιοι οι φοιτητές της ιατρικής βίωναν το μεγαλείο της κοινωνικής αποδοχής και της προσδοκίας κοινωνικής καταξίωσης και αντίστοιχης οικονομικής επιφάνειας.

Με την πάροδο του χρόνου, όλα τα επαγγέλματα, ακόμη και τα θεωρούμενα (καλώς ή κακώς) «ευγενή», ευτελίσθησαν. Υπερπληθωρισμός του επαγγέλματος πτυχία «από την πίσω πόρτα», μέσω ανατολικών χωρών, και, πολλές φορές με «μέσον», μέσω «ξεπλύματος» του πάλαι ποτέ ΔΙΚΑΤΣΑ και αργότερα επονομαζόμενου ΔΟΑΤΑΠ. 

Από την άλλη πλευρά, τα νοσοκομεία του ΕΣΥ, κατά τη διάρκεια εφημέριων, πλημμυρίζουν από αγχωμένους και αγανακτισμένους ταυτόχρονα, ασθενείς που αποδίδουν παθογένειες χρόνων στους γιατρούς του ΕΣΥ. 

Οι ειδικευόμενοι βγάζουν ένα πολύ μεγάλο μέρος της δουλειάς προς υποκατάσταση των επιμελητών Β' που σήμερα σπανίζουν. Πριν από δύο ή τρεις δεκαετίες οι γιατροί πίστευαν ότι, έχοντας ως μάρτυρα έναν Καθηγητή στο δικαστήριο, θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε περίπτωση. Πίστευαν, και ίσως όχι άδικα, ότι η συναδελφική αλληλεγγύη θα μπορούσε να υψώσει τείχος προστασίας έναντι αγωγών και μηνύσεων από τους ασθενείς. Το αμερικανικό παράδειγμα των υπέρογκων αποζημιώσεων φάνταζε ιδιαίτερα μακρινά και κανείς ποτέ δεν πίστευε ότι θα «μεταλαμπαδευόταν» στη χώρα μας. 

Σήμερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει όσον αφορά στην ευθύνη του γιατρού; 

Σήμερα, τίποτα δεν θυμίζει εκείνη την εποχή. Για οποιοδήποτε ατύχημα οι συγγενείς μαζεύονται και πηγαίνουν στο νοσοκομείο μαζί με τον ασθενή, έτοιμοι να κάνουν «καυγά» για οποιαδήποτε καθυστέρηση. Οι γιατροί, πολλές φορές ιδιαίτερα υπερφορτωμένοι, δεν έχουν το σθένος -ή και την διπλωματική ικανότητα καμιά φορά- να είναι ευγενικοί. Αντεγκλήσεις, επιθετικότητα, καχυποψία εκατέρωθεν. Δεν λείπουν, δε, αρκετές φορές, οι προπηλακισμοί υγειονομικού προσωπικού από πλευράς των ασθενών, που φθάνει και στις «έργω» επιθέσεις. 

Όλη η δυσλειτουργία των κρατικών νοσοκομείων και του συστήματος και οι κρατικές ανεπάρκειες -στο εξωτερικό υπάρχει «φιλτράρισμα» από γιατρούς, ποιοι πρέπει να πάνε στο νοσοκομείο και ποιοι όχι- χρεώνεται στο γιατρό. Εφημερίες, τραγικές εμπειρίες εκατέρωθεν. 

Κανείς ασθενής και συγγενής δεν ξεχνά στη ζωή του μια νύχτα στα επείγοντα περιστατικά ελληνικού μάχιμου νοσοκομείου. Και μετά ήρθαν να προστεθούν άλλοι δύο παράγοντες 

Πρώτον τα ΜΜΕ, τα οποία ήσαν και είναι πρόθυμα να μεγιστοποιήσουν μια επιπλοκή, να την αποδώσουν σε ιατρική αμέλεια. Η εμπειρία έχει δείξει ότι σε εκπομπές με «ιατρικά σφάλματα» κατακλύζονται τα τηλεφωνικά κέντρα των ΜΜΕ νιο συμπαράσταση στα θύματα. Κάθε Έλληνας έχει να εξιστορήσει και μια υποκειμενικά ή αντικειμενικά ζοφερή ιστορία απάτα επείγοντα που αφορά τον ίδιο ή συγγενικό του πρόσωπο. Τα ΜΜΕ πιστεύουμε ότι έδωσαν τη χαριστική βολή σε ένα επάγγελμα που κάποτε θεωρούνταν «λειτούργημα» και καθημερινά φθίνει. Οι κατηγορίες για «παθητική δωροδοκία», το περίφημο φακελάκι, που με την πάροδο του χρόνου είχε βάση σε αρκετές περιπτώσεις, έδωσαν και μία νότα εγκληματικότητας σε αυτό το πάλαι ποτέ ευγενές επάγγελμα ή «λειτούργημα». 

Σήμερα, επίσης, βιώνουμε μια εξαιρετική οικονομική δυσπραγία. Καθένας αναζητεί χρήματα. Γιατί όχι και για μια επιπλοκή που συνέβη σε συγγενικό πρόσωπο; Επίσης, δειλά δειλά, αλλά θα αυξηθούν πιστεύουμε αργότερα, δικηγορικά γραφεία κάνουν την εμφάνισή τους με αγωγές και μηνύσεις κατά γιατρών, διεκδικώντας εργολαβικές αποζημιώσεις, ένα ποσοστό, δηλαδή, από αυτό που θα επιδικάσει το δικαστήριο. 

Τα δικαστήρια έχουν την τάση να δικαιώνουν τους ασθενείς ή τους γιατρούς; 

Τα δικαστήρια στη χώρα μας αστικά, ποινικά, διοικητικά, εξαντλούν την αυστηρότητα τους κατά των γιατρών.

Ο γιατρός, για μια επιπλοκή ή για μια ιατρική αμέλεια, θα περάσει επτά ή οκτώ χρόνια στις αίθουσες δικαστηρίων με μάρτυρες, πραγματογνώμονες, τεχνικούς συμβούλους κ.λπ., προσπαθώντας να αποδείξει ότι δεν έχει ευθύνη. 

Ας σημειωθεί ότι η έννοια της επιπλοκής δεν υπάρχει και δεν αναγνωρίζεται ουσιαστικά στην ελληνική έννομη τάξη. Οι αποζημιώσεις που ζητούνται συνήθως είναι υπέρογκες σε σχέση με εκείνες λ.χ., για ατυχήματα από αυτοκίνητα, με αποτέλεσμα θάνατο του παθόντος ή βαριά σωματική βλάβη, 300.000, 500.000, 1.000.000 ευρώ και παραπάνω. Δεν είναι δυνατόν σε μια έννομη τάξη να ισχύουν δύο μέτρα και δύο σταθμά. Επίσης, οι ποινικές καταδίκες είναι τεράστιες. 24 μήνες, 36 μήνες με αναστολή -και πάλι καλά.

Οι γιατροί του ΕΣΥ ή οι εξωνοσοκομειακοι γιατροί πλήττονται περισσότερο;

Όλοι σχεδόν το ίδιο. Βεβαίως, υπάρχουν ειδικότητες πολύ μεγαλύτερης επικινδυνότητας, κυρίως οι χειρουργικές. Οι γιατροί στον ιδιωτικό τομέα, αν δεν είναι ασφαλισμέ­νοι σε ιδιωτική ασφαλιστική εταιρεία, θα πληρώσουν οι ίδιοι τις υπέρογκες αυτές αποζημιώσεις που, κατά πάσα πιθανότητα, θα επιβληθούν. Θεωρητικά, οι γιατροί του ΕΣΥ έχουν μεγαλύτερη ασφάλεια, γιατί οι αγωγές ασκού­νται κατά του κρατικού νοσοκομείου και όχι του γιατρού. Τελευταία, όμως, γίναμε μάρτυρες και του φαινομένου σε γιατρούς του ΕΣΥ να ζητείται καταλογισμός από Πα­ρέδρους του Ελεγκτικού Συνεδρίου, να ζητείται, δηλαδή, από δημοσίους υπαλλήλους να πληρώσουν με την περι­ουσία μιας ζωής, ιδίως ακίνητα. Σε κανέναν άλλο επαγ­γελματικό κλάδο δεν συμβαίνουν τέτοιοι κίνδυνοι.

Δηλαδή, υποστηρίζετε ότι οι γιατροί «διώκονται»; Δεν είναι αυτό υπερβολή;

Τα ποσοστά μιλούν από μόνα τους. Στις ΗΠΑ υπήρξαν δύο, τρεις μεγάλες κρίσεις ιατρικής ευθύνης. Στα μέσα της δεκαετίας του 70, το σύστημα «κρασάρισε», γιατί ο δικα­στής έβαζε υπέρογκες αποζημιώσεις και οι ασφαλιστικές εταιρείες, για να ανταποκριθούν και να έχουν κέρδος, ζητούσαν από τους ασφαλισμένους γιατρούς υπέρογκα ασφάλιστρα, της τάξης των 80.000 δολαρίων και πάνω. Κανένας γιατρός δεν προσέτρεχε να βοηθήσει συνάνθρω­πο στο δρόμο για να μην αντιμετωπίσει εξωσυμβατική ευθύνη. Στη χώρα μας, το να μην προσφεύγει ο γιατρός σε βοήθεια του ασθενούς μπορεί να στοιχειοθετεί και έκ­θεση κατά τον Ποινικό Κώδικα, που, υπό προϋποθέσεις, διώκεται ως κακούργημα. Πριν δέκα περίπου χρόνια, ο Πρόεδρος Μπους προσπάθησε να βάλει ένα «πλαφόν» στις αποζημιώσεις για ηθική βλάβη στα 250.000 δολάρια. Ειδικευμένα δικηγορικά γραφεία άφηναν και αφήνουν μια επαγγελματική «κάρτα» με τα στοιχεία τους για «παν ενδε­χόμενο». Οι εργολαβικές δίκες είναι συνήθεια. Μόνο που στις ΗΠΑ το ποσοστό στις δίκες είναι, πλέον, 70 χαμένες και 30 κερδισμένες. Στη χώρα μας, συμβαίνει το αντίθετο. Τουλάχιστον από τις δημοσιευμένες αποφάσεις, το ποσο­στό κερδισμένων δικών υπέρ των ασθενών υπερβαίνει το 75%, ενώ των χαμένων δικών το 25%, αν δεν είναι 80%-20%. Ιδίως οι μαιευτήρες γυναικολόγοι πλήττονται ακόμη περισσότερο, όπου το ποσοστό χαμένων δικών υπερβαί­νει το 90-95%. Χιλιάδες ποινικές υποθέσεις κατά γιατρών εκκρεμούν στα αστικά και ποινικά δικαστήρια και εκατο­ντάδες στα διοικητικά. Και καθημερινά το φαινόμενο παίρ­νει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Ας σημειωθεί, δε, ότι τα τε­λευταία χρόνια ο Άρειος Πάγος απαιτεί από τους γιατρούς ευθύνη παραγωγού προϊόντων και αντιστρέφει το βάρος απόδειξης. Αν ο δικαστής έχει αμφιβολίες για το αν υπήρξε ή όχι αμέλεια, ο γιατρός πρέπει να αποδείξει ότι έπραξε κα­θετί που είναι σωστό. Μερικές φορές, είναι πολύ δύσκολο. Και παρά το ότι θεωρητικά και στο ποινικό δικαστήριο η αμφιβολία ισχύει υπέρ του κατηγορουμένου, στην πράξη ο γιατρός είναι υποχρεωμένος να φέρει μάρτυρες, πραγ­ματογνώμονες κ Απ. Επίσης, το να φέρει ο γιατρός ευθύνη παραγωγού προϊόντος είναι, κατά τη γνώμη μας, λάθος. Ο κατασκευαστής προϊόντος μπορεί να αντικαταστήσει το «ελαττωματικό» προϊόν με καινούργιο, σύμφωνα με τις διατάξεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Ο γιατρός έχει ήδη να κάνει με «ασθενή», με «ελαττωματική ύλη» δηλαδή. Ο γιατρός δεν έχει «κατασκευάσει» τον ασθενή. Επομένως, είναι, πιστεύουμε, ακραία μεταχείριση κατά των γιατρών η κρίση ότι έχει ευθύνη παραγωγού ή κατασκευαστή.

Το ότι, όμως, τα δικαστήρια είναι αυστηρά έναντι των γιατρών δεν είναι μια δική σας υποκειμενική εκτίμηση; Γιατί τα δικαστήρια να επιδεικνύουν αυ­στηρότητα κατά των γιατρών;

Οι δικαστές εξαντλούν την αυστηρότητά τους κατά των γιατρών, γιατί, ως μέρος της κοινωνίας, και επηρεάζονται από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, αλλά και συμπάσχουν σε ιστορίες που θα μπορούσαν να έχουν συμβεί και στους ίδιους. Πρόκειται για τον πατέρα, τη μητέρα, τον αδελφό, την αδελφή, το παιδί κάποιου. Με τις υπέρογκες αποζημι­ώσεις προσπαθούν οι δικαστές να αποδώσουν κοινωνική, πλέον, δικαιοσύνη, να απαλύνουν τον πόνο των συγγενών, όταν τα ασφαλιστικά ταμεία ελάχιστα καλύπτουν, και από την άλλη πλευρά θέτουν μεγάλες ποινές με σκοπό να «συ­νετίσουν» το γιατρό μέσω γενικής και ειδικής πρόληψης.

Το να υπάρχει αυστηρότητα κατά των γιατρών δεν οδηγεί στο να είναι πιο προσεκτικοί οι γιατροί;

Σε κανένα μέρος του κόσμου, ούτε στις ΗΠΑ, με όλη την ιατρική τεχνολογία, που κανείς δεν αμφισβητεί ότι απο­τελούν την αιχμή του δόρατος σε έρευνα και σε πανεπι­στήμια και νοσοκομεία σε παγκόσμια κλίμακα, ούτε στη Σουηδία, ούτε στην Ελβετία, στη Βρετανία, που διακρί­νονται, επίσης, σε παγκόσμια κλίμακα για την ποιότητα ιατρικών τους υπηρεσιών, δεν μπορεί να προβλεφθούν οι επιπλοκές ή η ιατρική αμέλεια. Ας σημειωθεί, δε, ότι τα όρια μεταξύ μιας επιπλοκής και ενός ιατρικού σφάλματος είναι, αρκετές φορές, εξαιρετικά δυσδιάκριτα. Κανείς για­τρός σε ολόκληρο τον κόσμο δεν ονειρεύεται να έχει μια επιπλοκή, το αντίθετο μάλιστα, η επιπλοκή ή το ιατρικό σφάλμα αποτελεί τον εφιάλτη των γιατρών. Οι δικαστές δεν γνωρίζουν ότι αυτή η αυστηρότητα οδηγεί στο αντί­θετο αποτέλεσμα, την «αμυντική ιατρική», όπου ο για­τρός κάνει υπερβολικές ενέργειες όχι προς πραγματικό όφελος του ασθενούς, αλλά προκειμένου να διασφαλί­σει ότι δεν θα ασκηθεί εναντίον του μήνυση ή αγωγή. Σε Πολιτείες των ΗΠΑ, λόγω των υπέρογκων αποζημιώσε­ων και λόγω του κινδύνου ιατρικών σφαλμάτων, γιατροί εγκαταλείπουν ειδικότητες αυξημένης επικινδυνότητας, όπως της μαιευτικής-γυναικολογίας ή της ορθοπαιδικής. Στη Βρετανία και σε άλλες χώρες είναι υποχρεωτικές οι ασφαλίσεις των γιατρών. Στη Βρετανία, επίσης, καθώς και σε Σουηδία, Νέα Ζηλανδία κ.λπ., προσπαθούν να αντι­μετωπίσουν το φαινόμενο με μία no fault αποζημίωση, δηλαδή, ανεξαρτήτως αμέλειας του γιατρού, να αποζη­μιώνεται ο ασθενής. Στις ημέρες, όμως, της οικονομικής κρίσης, κάτι τέτοιο φαντάζει ανέφικτο στην Ελλάδα.