Κάθε κοινωνικό κράτος δικαίου οφείλει να παρέχει ολοκληρωμένη και αποτελεσματική δημόσια περίθαλψη. Το ΕΣΥ, που αποτέλεσε αναμφισβήτητα μια από τις μεγαλύτερες κοινωνικές κατακτήσεις στη χώρα μας, ανταποκρίνεται όλο και λιγότερο στην ανάγκη αυτή κυρίως λόγω της ελλιπούς χρηματοδότησής του, της αναχρονιστικής διοίκησής του και της απουσίας οργανωμένης Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ), πληγές που το οδηγούν σε συνεχή απαξίωση και μαρασμό.
Γι' αυτό και επιμέρους βελτιώσεις και εκσυγχρονισμοί δεν αρκούν πλέον. Υπάρχει ανάγκη για ένα νέο ΕΣΥ που να βασίζεται σε βιώσιμη χρηματοδότηση, σύγχρονη διοίκηση και ολοκληρωμένη ΠΦΥ, ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του 21ου αιώνα.
**Οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία στην Ελλάδα, που ανέρχονται περίπου στο 5% του ΑΕΠ, είναι οι χαμηλότερες στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ενώ, αντίθετα, οι ιδιωτικές δαπάνες είναι οι μεγαλύτερες, ανατρέποντας έτσι κάθε έννοια δωρεάν και ισότιμης περίθαλψης. Η αναγκαία οικονομική ενίσχυση του ΕΣΥ μπορεί να προέλθει από τον κρατικό προϋπολογισμό κατά 1% του ΑΕΠ εντός μιας 5ετίας, από την επέκταση του θεσμού των απογευματινών ιατρείων, όχι μόνο για τους εξωτερικούς αλλά και για νοσηλευόμενους ασθενείς, από τη σύναψη συμβάσεων με την ιδιωτική ασφάλιση, από την τιμολόγηση των πρωτοβάθμιων υπηρεσιών και από την αναπροσαρμογή της τιμής των νοσηλειών και όλων των νοσοκομειακών πράξεων.
**Για να μπορέσει όμως η κοινωνική ασφάλιση να πληρώσει σε πραγματικές τιμές κόστους το ΕΣΥ, πρέπει ασφαλώς να επιχορηγηθεί από το κράτος (αντί αυτό να επιχορηγεί τα νοσοκομεία) και κυρίως να ενισχυθούν το ΙΚΑ και ο ΟΓΑ (αντί για τα ευγενή ταμεία που παίρνουν σήμερα τη μερίδα του λέοντος της όποιας κρατικής επιχορήγησης) και να ορθολογικοποιηθεί το ασφαλιστικό σύστημα έτσι ώστε να σταματήσει η εισφοροδιαφυγή και να περιοριστεί η σπατάλη προς τον ιδιωτικό τομέα και τα φάρμακα.
Μόνο με τους επιπλέον αυτούς πόρους θα μπορέσουν αφενός να γίνουν οι αναγκαίες προσλήψεις στο ΕΣΥ, που χωρίς αυτές καμία βελτίωση δεν μπορεί να επέλθει, και αφετέρου να δοθούν αξιοπρεπείς μισθοί, ώστε και κίνητρα να υπάρχουν και η παραοικονομία να μπορέσει να αντιμετωπιστεί.
**Οσα όμως επιπλέον χρήματα και να δοθούν, δεν θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν αν δεν υπάρξει ένας σύγχρονος τρόπος οργάνωσης, λειτουργίας και διοίκησης του ΕΣΥ. Το ΕΣΥ πρέπει να μετατραπεί σε έναν σύγχρονο δημόσιο οργανισμό με κεντρικά όργανα, περιφερειακή συγκρότηση και τοπική οργάνωση, όπως εξάλλου συμβαίνει με όλα τα άλλα ευρωπαϊκά ΕΣΥ, προκειμένου να πάψει να διοικείται, ή μάλλον να κακοδιοικείται, από το γραφείο του εκάστοτε υπουργού Υγείας. Οι Περιφέρειες Υγείας, που πρέπει να αντιστοιχούν στις διοικητικές περιφέρειες της χώρας, θα προγραμματίζουν, θα συντονίζουν και θα ελέγχουν σε αντιστοιχία με τις ιδιαίτερες ανάγκες υγείας του κάθε περιφερειακού πληθυσμού.
Δεν πρέπει όμως να διοικούν τα νοσοκομεία και τις άλλες μονάδες, όπως κακώς επιχειρήθηκε σε ορισμένες περιπτώσεις κατά το παρελθόν. Τα δε τοπικά συστήματα είναι αναγκαία για τη λειτουργία και το συντονισμό της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας σε στενή συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση.
**Σε ό,τι αφορά τη διοίκηση των νοσοκομείων, πρέπει πρώτα απ' όλα να αλλάξει η σημερινή τους θεσμική μορφή και από ΝΠΔΔ να μετατραπούν σε ΝΠΙΔ ή ακόμα καλύτερα σε ανώνυμες εταιρείες του Δημοσίου.
Οι διοικήσεις τους πρέπει να είναι διαχρονικές, υπερκομματικές και επιλεγμένες μόνο με αξιοκρατικά κριτήρια και διαγωνισμούς, ενώ η ολοκλήρωση της μηχανοργάνωσης των νοσοκομείων πρέπει να αποτελέσει άμεση προτεραιότητα.
Μόνο με τον εκσυγχρονισμό της διοίκησης των νοσοκομείων και της μηχανοργάνωσής τους, θα μπορέσει να μπει τάξη και στο πρόβλημα των προμηθειών, αντί να αναζητούνται λύσεις σε κεντρικές γραφειοκρατικές διαδικασίες.
**Τέλος, σε ό,τι αφορά την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας πρέπει πρώτα απ' όλα οι σημερινές πρωτοβάθμιες μονάδες της κοινωνικής ασφάλισης (κυρίως του ΙΚΑ) να ενταχθούν στο ΕΣΥ ή αν αυτό δεν είναι άμεσα εφικτό, να αποτελέσουν ξεχωριστό οργανισμό παροχής υπηρεσιών, ώστε να μπορέσουν να υπαχθούν στα Τοπικά Συστήματα ΠΦΥ, μαζί με τις υπηρεσίες του ΕΣΥ, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και του ιδιωτικού τομέα.
Τα συστήματα αυτά θα παρέχουν ένα κοινό πακέτο υπηρεσιών πρόληψης, θεραπείας και αποκατάστασης σε κάθε έλληνα πολίτη, καταπολεμώντας, έτσι, σε σημαντικό βαθμό τις σημερινές κοινωνικές ανισότητες στις παροχές της κοινωνικής ασφάλισης. Η δίκαιη αυτή διευθέτηση δεν θα εμποδίζει τη δυνατότητα επιπλέον παροχών από τα επιμέρους ταμεία ανάλογα με τις δυνατότητές τους.
**Στο πλαίσιο των Τοπικών Συστημάτων ΠΦΥ, θα μπορέσει να εφαρμοστεί σταδιακά και σε εθελοντική βάση ο πολυσυζητημένος θεσμός του οικογενειακού γιατρού, που θα βασίζεται σε ομάδα γιατρών γενικής ιατρικής και βασικών ειδικοτήτων.
Η λειτουργία όμως του θεσμού αυτού θα είναι πολύ πιο αποτελεσματική εάν υπάρξουν νομοθετικές ρυθμίσεις για τη δημιουργία ιδιωτικών πολυϊατρείων που θα στεγάζουν το θεσμό αυτόν μαζί με άλλες αναγκαίες πρωτοβάθμιες παροχές (διαγνωστικές, προληπτικές, νοσηλείας στο σπίτι κ.ά.). Ετσι κι αλλιώς, το ΕΣΥ δεν έχει τους πόρους για να αναπτύξει επιπλέον υποδομές ΠΦΥ, κάτι που μπορεί να κάνει όμως η τοπική αυτοδιοίκηση και ο ιδιωτικός τομέας, αρκεί να υπάρχει ένα σύγχρονο θεσμικό καθεστώς που θα εξασφαλίζει την ισότητα, την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών μέσα από συνεχή έλεγχο και αξιολόγηση.
Γι' αυτό και επιμέρους βελτιώσεις και εκσυγχρονισμοί δεν αρκούν πλέον. Υπάρχει ανάγκη για ένα νέο ΕΣΥ που να βασίζεται σε βιώσιμη χρηματοδότηση, σύγχρονη διοίκηση και ολοκληρωμένη ΠΦΥ, ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του 21ου αιώνα.
**Οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία στην Ελλάδα, που ανέρχονται περίπου στο 5% του ΑΕΠ, είναι οι χαμηλότερες στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ενώ, αντίθετα, οι ιδιωτικές δαπάνες είναι οι μεγαλύτερες, ανατρέποντας έτσι κάθε έννοια δωρεάν και ισότιμης περίθαλψης. Η αναγκαία οικονομική ενίσχυση του ΕΣΥ μπορεί να προέλθει από τον κρατικό προϋπολογισμό κατά 1% του ΑΕΠ εντός μιας 5ετίας, από την επέκταση του θεσμού των απογευματινών ιατρείων, όχι μόνο για τους εξωτερικούς αλλά και για νοσηλευόμενους ασθενείς, από τη σύναψη συμβάσεων με την ιδιωτική ασφάλιση, από την τιμολόγηση των πρωτοβάθμιων υπηρεσιών και από την αναπροσαρμογή της τιμής των νοσηλειών και όλων των νοσοκομειακών πράξεων.
**Για να μπορέσει όμως η κοινωνική ασφάλιση να πληρώσει σε πραγματικές τιμές κόστους το ΕΣΥ, πρέπει ασφαλώς να επιχορηγηθεί από το κράτος (αντί αυτό να επιχορηγεί τα νοσοκομεία) και κυρίως να ενισχυθούν το ΙΚΑ και ο ΟΓΑ (αντί για τα ευγενή ταμεία που παίρνουν σήμερα τη μερίδα του λέοντος της όποιας κρατικής επιχορήγησης) και να ορθολογικοποιηθεί το ασφαλιστικό σύστημα έτσι ώστε να σταματήσει η εισφοροδιαφυγή και να περιοριστεί η σπατάλη προς τον ιδιωτικό τομέα και τα φάρμακα.
Μόνο με τους επιπλέον αυτούς πόρους θα μπορέσουν αφενός να γίνουν οι αναγκαίες προσλήψεις στο ΕΣΥ, που χωρίς αυτές καμία βελτίωση δεν μπορεί να επέλθει, και αφετέρου να δοθούν αξιοπρεπείς μισθοί, ώστε και κίνητρα να υπάρχουν και η παραοικονομία να μπορέσει να αντιμετωπιστεί.
**Οσα όμως επιπλέον χρήματα και να δοθούν, δεν θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν αν δεν υπάρξει ένας σύγχρονος τρόπος οργάνωσης, λειτουργίας και διοίκησης του ΕΣΥ. Το ΕΣΥ πρέπει να μετατραπεί σε έναν σύγχρονο δημόσιο οργανισμό με κεντρικά όργανα, περιφερειακή συγκρότηση και τοπική οργάνωση, όπως εξάλλου συμβαίνει με όλα τα άλλα ευρωπαϊκά ΕΣΥ, προκειμένου να πάψει να διοικείται, ή μάλλον να κακοδιοικείται, από το γραφείο του εκάστοτε υπουργού Υγείας. Οι Περιφέρειες Υγείας, που πρέπει να αντιστοιχούν στις διοικητικές περιφέρειες της χώρας, θα προγραμματίζουν, θα συντονίζουν και θα ελέγχουν σε αντιστοιχία με τις ιδιαίτερες ανάγκες υγείας του κάθε περιφερειακού πληθυσμού.
Δεν πρέπει όμως να διοικούν τα νοσοκομεία και τις άλλες μονάδες, όπως κακώς επιχειρήθηκε σε ορισμένες περιπτώσεις κατά το παρελθόν. Τα δε τοπικά συστήματα είναι αναγκαία για τη λειτουργία και το συντονισμό της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας σε στενή συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση.
**Σε ό,τι αφορά τη διοίκηση των νοσοκομείων, πρέπει πρώτα απ' όλα να αλλάξει η σημερινή τους θεσμική μορφή και από ΝΠΔΔ να μετατραπούν σε ΝΠΙΔ ή ακόμα καλύτερα σε ανώνυμες εταιρείες του Δημοσίου.
Οι διοικήσεις τους πρέπει να είναι διαχρονικές, υπερκομματικές και επιλεγμένες μόνο με αξιοκρατικά κριτήρια και διαγωνισμούς, ενώ η ολοκλήρωση της μηχανοργάνωσης των νοσοκομείων πρέπει να αποτελέσει άμεση προτεραιότητα.
Μόνο με τον εκσυγχρονισμό της διοίκησης των νοσοκομείων και της μηχανοργάνωσής τους, θα μπορέσει να μπει τάξη και στο πρόβλημα των προμηθειών, αντί να αναζητούνται λύσεις σε κεντρικές γραφειοκρατικές διαδικασίες.
**Τέλος, σε ό,τι αφορά την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας πρέπει πρώτα απ' όλα οι σημερινές πρωτοβάθμιες μονάδες της κοινωνικής ασφάλισης (κυρίως του ΙΚΑ) να ενταχθούν στο ΕΣΥ ή αν αυτό δεν είναι άμεσα εφικτό, να αποτελέσουν ξεχωριστό οργανισμό παροχής υπηρεσιών, ώστε να μπορέσουν να υπαχθούν στα Τοπικά Συστήματα ΠΦΥ, μαζί με τις υπηρεσίες του ΕΣΥ, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και του ιδιωτικού τομέα.
Τα συστήματα αυτά θα παρέχουν ένα κοινό πακέτο υπηρεσιών πρόληψης, θεραπείας και αποκατάστασης σε κάθε έλληνα πολίτη, καταπολεμώντας, έτσι, σε σημαντικό βαθμό τις σημερινές κοινωνικές ανισότητες στις παροχές της κοινωνικής ασφάλισης. Η δίκαιη αυτή διευθέτηση δεν θα εμποδίζει τη δυνατότητα επιπλέον παροχών από τα επιμέρους ταμεία ανάλογα με τις δυνατότητές τους.
**Στο πλαίσιο των Τοπικών Συστημάτων ΠΦΥ, θα μπορέσει να εφαρμοστεί σταδιακά και σε εθελοντική βάση ο πολυσυζητημένος θεσμός του οικογενειακού γιατρού, που θα βασίζεται σε ομάδα γιατρών γενικής ιατρικής και βασικών ειδικοτήτων.
Η λειτουργία όμως του θεσμού αυτού θα είναι πολύ πιο αποτελεσματική εάν υπάρξουν νομοθετικές ρυθμίσεις για τη δημιουργία ιδιωτικών πολυϊατρείων που θα στεγάζουν το θεσμό αυτόν μαζί με άλλες αναγκαίες πρωτοβάθμιες παροχές (διαγνωστικές, προληπτικές, νοσηλείας στο σπίτι κ.ά.). Ετσι κι αλλιώς, το ΕΣΥ δεν έχει τους πόρους για να αναπτύξει επιπλέον υποδομές ΠΦΥ, κάτι που μπορεί να κάνει όμως η τοπική αυτοδιοίκηση και ο ιδιωτικός τομέας, αρκεί να υπάρχει ένα σύγχρονο θεσμικό καθεστώς που θα εξασφαλίζει την ισότητα, την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών μέσα από συνεχή έλεγχο και αξιολόγηση.
* Άρθρο του Γιάννη Τούντα, αν. καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής, επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μελετών Υπηρεσιών Υγείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου