Οι επώδυνες αλλαγές στο ασφαλιστικό από το 2015

Του Δημήτρη Κατσαγάνη

Αντιμέτωποι με σημαντικές αλλαγές θα βρεθούν εκατομμύρια ασφαλισμένοι από την 1η Ιανουαρίου του 2015, οπότε θα πρέπει, σύμφωνα με το τελευταίο επικαιροποιημένο Μνημόνιο, να ισχύσει το νέο ασφαλιστικό-συνταξιοδοτικό. 

«Οδηγός» για αυτό θα είναι η μελέτη που έχει αναθέσει το υπουργείο Εργασίας στο Κέντρο Οικονομικών Ερευνών και Προγραμματισμού (ΚΕΠΕ). Το προσχέδιο της μελέτης του ΚΕΠΕ έχει παραδοθεί στο υπουργείο γύρω στα μέσα του περασμένου Ιουλίου, ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες του «Κ», το τελικό σχέδιο θα παραδοθεί στα τέλη Αυγούστου.

Αμέσως μετά, δηλαδή τον Σεπτέμβριο, κυβέρνηση και τρόικα θα πρέπει να συμφωνήσουν στο πλαίσιο των αλλαγών στο ασφαλιστικό-συνταξιοδοτικό, οι οποίες πρέπει να ψηφιστούν τον Οκτώβριο και να αρχίσουν να εφαρμόζονται από τις αρχές του 2015. 

Στο επίκεντρο της μελέτης του ΚΕΠΕ είναι η περαιτέρω ενοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων, η μείωση του κόστους λειτουργίας τους (π.χ., μείωση διοικητικών εξόδων, περιορισμός πρόωρων συντάξεων) και η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών. Αν και το ΚΕΠΕ δεν προτείνει συγκεκριμένα μέτρα –με εξαίρεση εκείνα της βελτίωσης των εισπράξεων των Ταμείων–, εμμέσως «δείχνει» τις πρόωρες συντάξεις, τη μεγάλη συνεισφορά του κράτους για τα Ταμεία, τις υψηλές ασφαλιστικές εισφορές στον ΟΑΕΕ και τις καθυστερήσεις στην πειθάρχηση των οφειλετών προς τα Ταμεία.

Πιο αναλυτικά, τρεις είναι οι άξονες που προτείνει το ΚΕΠΕ για τις αλλαγές στο ασφαλιστικό-συνταξιοδοτικό:

* Πέρα από τις επιμέρους διαφοροποιήσεις τους, τα σενάρια ενοποίησης τα οποία βλέπει το ΚΕΠΕ (βλέπε box 1) διέπονται από τάσεις ενσωμάτωσης του ΕΤΑΠ-ΜΜΕ με το ΙΚΑ (τρία από τα τέσσερα βασικά σενάρια προβλέπουν κάτι τέτοιο) και του ΕΤΑΑ στον ΟΑΕΕ (τρία στα τέσσερα σενάρια προβλέπουν κάποιου είδους συνεργασία). Αυτόνομα βλέπει το ΚΕΠΕ να διατηρούνται ο ΟΓΑ και το ΝΑΤ. 

Το πέμπτο και πιο «ακραίο» σενάριο προβλέπει την ένταξη όλων των ασφαλισμένων σε ένα ταμείο ασφάλισης και σύνταξης. Κορυφαίο υπηρεσιακό στέλεχος του υπουργείου Εργασίας με το οποίο συνομίλησε το «Κ» ανάφερε, σχολιάζοντας γενικότερα τα σενάρια ενοποίησης των Ταμείων, πως «κάθε ενοποίηση είναι καλή».

«Για παράδειγμα», συνέχισε το ίδιο στέλεχος, «φανταστείτε πόσο μας δυσκολεύει το γεγονός πως αυτήν τη στιγμή το ΙΚΑ χρησιμοποιεί 350 τραπεζικούς λογαριασμούς στις συναλλαγές του με το κράτος»...

* Το ΚΕΠΕ στη μελέτη του σημειώνει πως «σε απόλυτους αριθμούς, το διοικητικό κόστος κοινωνικής προστασίας στην Ελλάδα, μετρούμενο σε όρους αγοραστικής δύναμης ανά κάτοικο, έφτανε τα 137,5 ευρώ το 2007 ανερχόμενο στα 268,5 ευρώ το 2011.

Η σωρευτική αυτή άνοδος κατά τη διάρκεια της προηγούμενης πενταετίας φθάνει το 95,3% (...). Σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες η αύξηση αυτό για το διαχειριστικό κόστος κοινωνικής προστασίας (...) είναι η υψηλότερη». 

Το 2011 τα διοικητικά έξοδα αποτελούσαν το 4,3% των συνολικών δαπανών της κοινωνικής προστασίας. 

Παράλληλα, από το ΚΕΠΕ επισημαίνεται το ζήτημα των μαζικών πρόωρων συντάξεων που έχουν δοθεί.

Αντίλογο, όμως, στις ενοποιήσεις εκφράζει ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Προσωπικού Οργανισμών Κοινωνικής Πολιτικής (ΠΟΠΟΚΠ), κ. Θανάσης Καπωτάς. Μιλώντας στο «Κ», ο κ. Καπωτάς, ανέφερε πως «ένα νέο κύμα συγχωνεύσεων στους οργανισμούς κοινωνικής πολιτικής θα μπορούσε να οδηγήσει έως και το 50% των εργαζομένων σε αυτούς σε καθεστώς κινητικότητας ή ακόμα και απόλυσης». 

Από το ΚΕΠΕ σημειώνουν, όμως, πως «η διεθνής εμπειρία (π.χ., Δανία, Σουηδία, Ιταλία, Γαλλία, Φινλανδία) έχει αναδείξει το γεγονός ότι η αναποτελεσματικότητα από άποψη κόστους μπορεί να αποτελέσει απειλή για τη βιωσιμότητα των ασφαλιστικών ταμείων.

* Όσον αφορά τη βελτίωση των εισπράξεων των ασφαλιστικών εισφορών από τα Ταμεία, το ΚΕΠΕ κάνει δεκατρείς συγκεκριμένες προτάσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Κ», το ενδιαφέρον του υπουργείου Εργασίας έχουν προκαλέσει εκείνες που προβλέπουν ανάθεση της είσπραξης μέρους των ληξιπρόθεσμων οφειλών σε ιδιωτικές εταιρείες και η επέκταση της δράσης του Κέντρου Είσπραξης Ανεξόφλητων Οφειλών (ΚΕΑΟ) και στους ασφαλισμένους (στην περίπτωση του ΟΑΕΕ) και τους εργοδότες (στην περίπτωση του ΙΚΑ) που χρωστάνε κάτω από 5.000 ευρώ. 

Πάντως, οι ίδιες πηγές του «Κ» στο υπ. Εργασίας αναφέρουν πως «το βασικό πρόβλημα δεν είναι το πώς θα συλλέξουμε τις ασφαλιστικές εισφορές, αλλά το αν οι επιχειρήσεις μπορούν να αποδώσουν τις τρέχουσες και τις ληξιπρόθεσμες οφειλές τους προς τον ΟΑΕΕ και το ΙΚΑ». 

Σε σχέση με αυτό το πρόβλημα, στο πλαίσιο των ορίων της μελέτης του, το ΚΕΠΕ επισημαίνει πως «ένα βασικό ζήτημα που τίθεται με τις ασφαλιστικές εισφορές του ΟΑΕΕ είναι ο τρόπος υπολογισμού των μηνιαίων αποδοχών, βάσει των οποίων υπολογίζονται οι ασφαλιστικές εισφορές κάθε κατηγορίας. Επιπλέον, ακόμα ένα ζήτημα είναι η προσαρμογή των εκτιμήσεων του ΟΑΕΕ για τις μηνιαίες αποδοχές των ασφαλισμένων τους, ώστε αυτές να ανταποκρίνονται στα δεδομένα της ύφεσης.

Στο επίκεντρο η κρατική συνεισφορά, το διοικητικό κόστος και οι πρόωρες συντάξεις

* «Μεταξύ 2011 και 2013 ο αριθμός των ασφαλισμένων μειώθηκε, ενώ ο αριθμός των συνταξιούχων κατά κανόνα αυξήθηκε».

* «Οι μισοί από το σύνολο των νέων συνταξιούχων έχουν εισφέρει για λιγότερο από 22 χρόνια, αισθητά λιγότερο από την 35ετία. Αξίζει να σημειωθεί πως η επόμενη μεγάλη έξοδος πραγματοποιείται στα 35 έτη, αλλά αυτή αφορά μόνο το 7% των νέων συνταξιούχων».

* «Μόνο το 21% των ασφαλισμένων στο ΙΚΑ (16% των ανδρών και 30% των γυναικών) συνταξιοδοτείται στην κανονική ηλικία».

* «Χρησιμοποιώντας αναλυτικά στοιχεία από το ΙΚΑ, παρατηρούμε ότι υπάρχουν πολλές δυνατότητες για συνταξιοδότηση πριν από τα 65 έτη για τους άνδρες και τα 60 έτη για τις γυναίκες.

* «Ο φόβος εγκλωβισμού στην αγορά εργασίας, πέρα από τις όποιες διαφοροποιήσεις παρουσιάζει κατά ασφαλιστικό φορέα, επηρέασε περισσότερο τις γυναίκες. Είναι εντυπωσιακό ότι ο αριθμός των νέων συνταξιούχων γυναικών σχεδόν διπλασιάστηκε μεταξύ 2009 και 2012 και από 57.000 εκτοξεύτηκε στις 98.000. Για τους άνδρες, οι αντίστοιχες νέες συντάξεις ήταν 95.000 το 2009 και 142.000 το 2011, αύξηση κοντά στο 50%. 

* «Τη μικρότερη μέση ηλικία συνταξιοδότησης έχουν οι ασφαλισμένοι στο Δημόσιο (περίπου 57 έτη) και την υψηλότερη οι ασφαλισμένοι στον ΟΓΑ, περίπου 65 (...). Ενδιάμεσα και εγγύτερα στον ΟΓΑ βρίσκονται οι ασφαλισμένοι άνδρες στον ΟΑΕΕ (63,7 έτη)», και «οι ασφαλισμένοι στα Λοιπά ταμεία (58,2 έτη) και στο ΙΚΑ (60,6 έτη)».

* «Υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των ασφαλιστικών εισφορών και παροχών».

* «Το 2011, οι δαπάνες για συντάξεις αποτελούσαν το 14,9% του ΑΕΠ, ενώ στην Ε.Ε. των 28 χωρών-μελών αποτελούσε κατά μ.ό. το 12,9%».

* Το 2012 ο δείκτης οικονομικής εξάρτησης (σ.σ.: ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός ηλικίας 65 ετών και άνω ως ποσοστό των εργαζομένων ηλικίας 15-64 ετών) στην Ελλάδα ήταν 46,7%, ενώ στην Ε.Ε., κατά μέσο όρο, είναι 39,8%.

Πηγή:www.capital.gr